Decennialang kon Israël rekenen op een brede en diverse internationale steun — politiek, religieus en burgerlijk. Het was een basis die niet alleen was gebaseerd op gedeelde democratische waarden en solidariteit na de Holocaust, maar ook op bijbelse overtuiging. Toch verschuift die basis vandaag de dag. Van Washington tot Berlijn, van kerkbanken tot televisiestudio’s, worden enkele van Israëls oudste bondgenoten stil — of keren zich af.

Recente peilingen van de wereldwijde opinie bevestigen wat velen intuïtief hebben gevoeld. Volgens een peiling van Pew Research in 2025 heeft slechts 18% van de Democraten in de Verenigde Staten nu een gunstige kijk op de Israëlische regering, tegenover 55% onder de Republikeinen, wat ook afneemt. In Europa tonen YouGov-gegevens recordlage voorkeursscores: –44 in Duitsland, –48 in Frankrijk en –55 in Spanje. In alle drie de landen geeft minder dan één op de vijf burgers een positieve mening over Israël.

De gevolgen zijn al zichtbaar. In augustus legde Duitsland nieuwe beperkingen op aan wapenexport naar Israël — gesteund door 73% van de bevolking. In Spanje is bijna 80% voorstander van onmiddellijke erkenning van een Palestijnse staat en strikte reis- en handelsbeperkingen voor Israël tot die tijd. Frankrijk, ooit een voorzichtige bemiddelaar, ziet nu een generatie studenten en intellectuelen anti-Israëlische verhalen omarmen die de grens tussen politieke kritiek en klassieke antisemitische stereotypen vervagen.

Aan de overkant van de Atlantische Oceaan is de polarisatie groot. Onder Amerikaanse conservatieven daagt een nieuwe golf van “terughoudenden” de traditionele pro-Israëlische consensus uit. Socialmedia-sterren zoals Tucker Carlson en Candace Owens — ooit verbonden aan de Republikeinse mainstream — stellen nu de historische alliantie van Amerika met Israël ter discussie. Hun kritiek gaat minder over theologie dan over populistische vermoeidheid: een verhaal dat Israëls conflicten “niet onze strijd” zijn. Hoewel ze symbolische figuren blijven, weerspiegelt hun populariteit een bredere ideologische stroming die niet genegeerd mag worden.

Toch beperkt de afname van steun zich niet tot de politiek. Ze reikt tot in het christelijk leven zelf. Al meer dan een eeuw lang vormt de alliantie tussen Israël en een groot deel van de wereldwijde kerk een morele steunpilaar in de verdediging van het Joodse zelfbeschikkingsrecht en de strijd tegen antisemitisme. Dit betekende een ommekeer ten opzichte van de historisch vijandige houding van de kerk ten opzichte van het Joodse volk en geloof. Maar vandaag staat die alliantie onder toenemende druk, zowel van binnenuit als van buitenaf.

In Europa krijgt de theologische oppositie tegen “christelijk zionisme” steeds meer institutionele invloed. In juni gaven acht van de tien Deense bisschoppen een gezamenlijke verklaring uit waarin het christelijk zionisme werd afgedaan als een misbruikte theologie die “bezetting en verdrijving legitimeert”. Vergelijkbare standpunten zijn recentelijk verschenen binnen de Church of England, de Lutheran World Federation en de World Council of Churches, waarvan het Centraal Comité in juni 2025 zelfs Israël een “apartheidsstaat” noemde en sancties eiste.

Deze theologische heroriëntatie vindt niet plaats in een vacuüm. Ze wordt versterkt door parallelle bewegingen in de moslimwereld. Eerder dit jaar vond in Amman een overleg op hoog niveau plaats – georganiseerd door het Royal Aal al-Bayt Institute for Islamic Thought en de Dar al-Kalima University in Bethlehem – met als expliciete titel “Strategieën en tactieken voor de confrontatie met christelijk zionisme”. Onder de deelnemers bevonden zich kerkleiders uit Jeruzalem en Jordanië, wat een van de duidelijkste voorbeelden is van samenwerking tussen moslims en christenen tegen de invloed van christelijk zionisme.

Naast dergelijke initiatieven pleiten bekende Palestijnse christelijke organisaties — zoals Kairos Palestine en Sabeel — al lange tijd voor BDS (Boycot, Desinvestering en Sancties tegen Israël) binnen westerse kerken. Hun conferenties en publicaties vinden een sterke weerklank in Europa, waar een nieuwe morele taal van “rechtvaardigheid en bevrijding” de post-Holocaust-theologie van berouw en herstel heeft vervangen. Samen zijn deze stemmen erin geslaagd het gesprek te herformuleren — van gedeelde bijbelse belofte naar politieke schuld en koloniale kritiek.

Het resultaat is een ideologische toenadering: mosliminstellingen, linkse activisten en delen van het mainstream christendom vinden elkaar in hun verzet tegen wat zij zien als de theologische en politieke ‘bevoorrechting’ van Israël. Hoewel we dit geen strak gecoördineerde strategie kunnen noemen, is het resultaat onmiskenbaar: een gestage afbrokkeling van de sympathie voor Israël binnen juist die kringen die ooit zijn sterkste morele verdedigers waren.

Voor Israël is deze verschuiving van groot belang. De publieke opinie bepaalt het beleid; de theologie bepaalt het geweten. Wanneer beide afkoelen, krijgt antisemitisme nieuwe ademruimte, niet gekleed in de taal van haat, maar in de verdraaide retoriek van mensenrechten. Het gevaar is subtiel maar reëel: dat het isolement van Israël niet alleen door oorlog toeneemt, maar ook door woorden – of erger nog, door onverschilligheid.

Voor de kerk is de uitdaging even urgent. De vraag is niet of men het eens moet zijn met elk Israëlisch beleid, maar of men nog steeds de unieke rol van Israël in Gods verlossingsgeschiedenis en het blijvende verbond met het Joodse volk erkent. Dat vergeten is ons eigen erfgoed vergeten.

Nu de pro-Israëlische basis afbrokkelt, zijn moedige stemmen nodig om deze weer op te bouwen. Dat betekent nieuwe allianties, goed geïnformeerde belangenbehartiging en theologische duidelijkheid. Het betekent dat we het gemak van stilzwijgen en de illusie van neutraliteit moeten afwijzen. In een tijd waarin antisemitisme weer opkomt in onze westerse straten, moet de kerk zich dus haar roeping herinneren. We mogen ons niet conformeren aan politieke grillen, maar moeten vasthouden aan de eeuwenoude wijsheid van ons bijbelse fundament. Want wanneer de basis afbrokkelt, is het niet alleen Israël dat daaronder lijdt – het is een kwestie van het verlies van de morele basis van het christelijke Westen zelf.

Geschreven door: Nick Hansen, nationaal directeur van ICEJ-Denemarken
Hoofdfoto: ICEJ Noorwegen