Rafael en Ella wonen vlakbij de oude stad van Jeruzalem, en om de hoek komen de bergen van Judea in zicht. Op een heldere dag zijn Jordanië en de Dode Zee zichtbaar. Ze voelen zich veilig en thuis in Israël, maar wanneer op Holocaust Memorial Day het sirenealarm klinkt, komen pijnlijke herinneringen naar boven en dit lieve echtpaar herdenkt hun verloren familie.

Rond de tijd van Yom HaShoah was ICEJ Homecare aan de beurt voor hun wekelijkse bezoek. Ons team kwam al een paar maanden langs, sinds Ella’s gezondheid achteruitging en ze niet meer zonder hulp kon douchen. In antwoord op de vriendelijke vragen van Homecare begonnen Ella en Rafael herinneringen te delen.

Rafael werd in 1933 in Kazachstan geboren als oudste van drie kinderen. Toen hij acht jaar oud was, zag Rafael zijn vader naar het front in Stalingrad vertrekken, en bleef zijn moeder achter om voor het gezin te zorgen. Met een eigen huis en een koe die melk gaf, waren ze beter af dan de meesten tijdens de donkere dagen van de Tweede Wereldoorlog, maar toch…

“We hadden honger, we waren erg bang en ik miste mijn vader elke dag”, zei Rafael.

Na school hielpen hij en andere jongens van zijn leeftijd met de verzorging van gewonde soldaten in het ziekenhuis. Rafael herinnert zich ook dat hij hele nachten alleen in de rij stond bij een winkel, zodat hij bij opening brood voor zijn gezin kon halen. Dat was illegaal. Als hij door de politie werd betrapt, betekende dat een nacht in de legerbasis aardappelen schillen.

Rafael onderbrak zijn verhaal en dacht terug aan de keer dat hij voor de politie op de vlucht was en zich op een schoolplein verstopte. De herinnering aan die enge nacht en de zware verantwoordelijkheid die hij als kind droeg, brengt nog steeds tranen in zijn ogen.

“Maar”, voegde hij eraan toe, “die nacht heb ik een wonder uit de hemel meegemaakt. Ik bad om bescherming en de politie zocht me, maar op de een of andere manier zagen ze me niet.”

Ella, hoewel geboren net na de oorlog, groeide op met een gevoel van verlies, wetende dat veel van haar familieleden het slachtoffer waren geworden van de Holocaust.

Ella’s overgrootvader had een bakkerij en assisteerde de rabbijn in de plaatselijke synagoge. Toen de nazi’s hun stad naderden, kon hij niet geloven dat ze zo slecht waren als de geruchten die hen vooruitgingen, dus vluchtte hij niet zoals veel andere joden. Zijn oudste dochter en haar vierjarige dochter bleven ook bij hem. Op een dag werden ze samen met andere joden naar het stadsplein gedreven, meegenomen, vermoord en begraven in een massagraf. Buren hadden de nazi’s verteld dat ze joods waren. Zijn zoon, Ella’s grootvader, was geëvacueerd en ontsnapte zo aan het lot van zijn vader.

Toen Ella nog een jong meisje was, kwamen haar grootouders bij haar wonen vanwege hun slechte gezondheid. Op een dag liep Ella zonder te kloppen hun kamer binnen en schrok toen ze iets zag wat ze niet kende. Haar grootvader was aan het bidden, gehuld in een gebedsmantel met tefillin op zijn hoofd en arm. Haar vader nam haar apart en waarschuwde haar om hier nooit met iemand over te praten. Ella herinnert zich de angst en de voortdurende druk om geheim te blijven onder het communistische regime. Pas toen ze mannen in Israël zag bidden, begreep ze wat ze had gezien.

Na hun huwelijk was hun dochter de vreugde van Ella en Rafaëls leven. Ze werd pianiste en toen ze opgroeide en hoorde over de joodse afkomst van haar moeder, begon ze te verlangen naar Israël. Ze maakte in haar eentje aliyah en ging in een kibboets werken. ‘s Ochtends studeerde ze Hebreeuws en ‘s middags werkte ze op het land. ‘s Avonds volgde ze vaak lessen aan een muziekacademie in Jeruzalem. Een paar maanden later volgden Ella en Rafael hun dochter naar Israël.

“Toen ik in Israël aankwam, voelde het alsof ik thuiskwam”, zei Ella opgelucht.

Het leven in Israël had echter zo zijn uitdagingen, en naarmate ze ouder werden, kwamen er nieuwe gezondheidsproblemen bij. Maar nu wonen ze eindelijk in een stabiele, gesubsidieerde woning en voelen ze zich allebei veilig.

“Israël geeft ons leven!”, verklaarden ze samen.

Hun vreugde om in Israël te wonen komt ook voort uit het feit dat ze dicht bij hun dochter en kleindochter wonen, die een belangrijke functie in het leger bekleedt en onlangs is getrouwd.

Toen het Homecare-team zich klaarmaakte om te vertrekken, waren Rafael en Ella dankbaar dat ze hun herinneringen aan het overleven tijdens de donkere dagen van de oorlog konden vertellen, evenals hun vreugde en hoop om hun laatste jaren in Israël te mogen wonen.

Overweeg alstublieft om het belangrijke werk van ICEJ Homecare te steunen, dat deze en andere dierbare oudere Joodse immigranten in Israël troost biedt.

Hoofdfoto: Rafael en Ella zitten op een bankje in een park vlakbij hun huis in Jeruzalem.
Geschreven door Maxine Carlill